Psychologia zorientowana na proces (POP) jest metodą pracy terapeutycznej zaliczaną do nurtów humanistyczno-doświadczeniowych. U jej podstaw odnajdziemy idee analizy jungowskiej, taoizmu czy współczesnej fizyki, a także odwołania do różnego rodzaju podejść filozoficznych, duchowych oraz innych nurtów psychologicznych. 

Część humanistyczna oznacza, że metoda traktuje człowieka jako całość ciała, umysłu, uczuć i ducha. Akcentuje odpowiedzialność każdej osoby za jej własny proces. Część doświadczeniowa podkreśla, że praktyką pracy jest wgląd w siebie nie tylko poprzez aspekt analityczny, ale przede wszystkim poprzez doświadczenie.

Psychologia zorientowana na proces to metoda, która stale się rozwija i ewoluuje uwzględniając nowe sposoby patrzenia na człowieka i świat wraz z poszerzającą się świadomością indywidualną i kolektywną.

O TWÓRCY METODY I CZYM JEST ŚNIĄCE CIAŁO?

Arnold Mindell (ur. w 1940), twórca nurtu psychologii zorientowanej na proces, ukończył fizykę w MIT, uzyskał doktorat z psychologii oraz dyplom analityka w Instytucie C. G. Junga w Zurichu. 

Jedną z fundamentalnych idei psychologii procesu jest idea Śniącego Ciała (Dreambody).

Doświadczenia życiowe Mindella związane z chorobą ukierunkowały go na przyjrzenie się bliżej ciału. Jako analityk Jungowski dużo pracował ze snami i dokonał pewnego odkrycia. Zaobserwował, że symptomy fizyczne odwzorowują się w snach, a sny mają swoje odbicie w ciele. Zaobserwował, że nasze ciała są dla nas źródłem informacji o naszych procesach psychicznych – emocjonalnych i mentalnych. Swoje odkrycia badał i potwierdzał w pracy z m. in. pacjentami terminalnie chorymi. 

W psychologii procesu istotne jest pytanie: Jaka informacja płynie z danego doświadczenia? 

Chcąc dotrzeć do naszego śniącego ciała potrzebujemy wyjść poza codzienny język czy sposób percepcji. W pracy z procesem pozwalamy ujawniać się naszemu śniącemu ciału i płynącej z niego mądrości poprzez obserwację. Ważne jest indywidualne, subiektywne doświadczanie i otwartość na to co się wydarza – bez kategoryzowania, bez oceniania, bez nazywania. 

TRZY POZIOMY DOŚWIADCZANIA RZECZYWISTOŚCI

W psychologii procesu mówimy o trzech poziomach, na jakich możemy doświadczać naszej rzeczywistości. Jest to uzgodniona rzeczywistość, kraina snów i poziom esencji.

UZGODNIONA RZECZYWISTOŚĆ

Jest to świat codziennej rzeczywistości uznawany przez większość ludzi. To świat, w którym my, jako ludzie, na coś się umówiliśmy. Jest to świat liczb, materii, praw, faktów. Istnieje tu pewna logika powiązań, którą większość z nas zna i uznaje. Na tym poziomie skupiamy się na rozwiązywaniu problemów poprzez podjęcie odpowiednich strategii i decyzji.

KRAINA SNÓW

Kraina snów nie jest już tak oczywistym poziomem. Wydarzenia nie muszą być tutaj przyczynowo-skutkowe, a czas nie jest linearny. Kraina snów to świat subiektywnego doświadczania rzeczywistości, która zbudowana jest na bazie naszej historii osobistej i wczesnych wspomnieniach. To tu doświadczamy snów, wyobrażeń, ograniczeń, pragnień. Każdy z nas ma swoją krainę snów i operujemy w niej językiem symbolicznym. Jest to poziom naszej wewnętrznej percepcji świata. Na przykład ból głowy ktoś opisze jako “coś twardego jak kamień”, a ktoś inny jako “uczucie, że ktoś dźga mnie w czoło od środka”. Pracując z doświadczeniem w “tu i teraz” nurkujemy do poziomu krainy snów, by odkryć w jaki sposób nasza rzeczywistość przejawia się w ciele, w ruchu, w snach, w relacjach, w świecie, w tym co widzimy, w tym co słyszymy, w tym co czujemy. Odkrywamy nasze wewnętrzne wzorce i w ten sposób poszerzamy percepcję naszego umysłu, otwieramy się na większą świadomość. 

POZIOM ESENCJI

Ostatni poziom nazywany jest poziomem esencji. Jest to poziom, którego możemy doświadczyć jedynie za pomocą czucia. To obszar kontaktu z wewnętrzną intuicją, z naszym najgłębszym ja. Można powiedzieć, że świat esencji odczuwalny jest poprzez flirty rzeczywistości – krótkich, nieuchwytnych wrażeń pozawerbalnych, wizualnych, słuchowych, ale również jako nastroje i odczucia. Poziom esencji to jądro doświadczenia, z którego wyrastają potem obszary krainy snów i uzgodnionej rzeczywistości. Nie ma tu polaryzacji między yin i yang, między jasnością i ciemnością, między żywym i nieżywym. To poziom, którego doświadczanie przybliża nas do wiecznych prawd, gdzie nie ma podziałów, konfliktów wewnętrznych. Arnold Mindell mówi o doświadczeniach z tego obszaru jako o “wykraczających poza zwykłą przestrzeń i czas”. Doświadczenie tego obszaru przenosi nas poza świat dualności, w głęboki, wieczny czy też kosmiczny aspekt nas samych, którego doświadczamy na przykład w trakcie głębokiej medytacji, stanów ekstatycznych, w stanie bliskim śmierci – w śpiączce, a czasem za pośrednictwem psychodelików. 

NARZĘDZIA TERAPEUTYCZNE I OBSZARY PRACY TERAPEUTYCZNEJ

Psychologia zorientowana na proces ma wiele narzędzi do pracy w różnych obszarach życia: w pracy indywidualnej, pracy z relacjami i w pracy z grupami. W gabinecie terapeutycznym odkrywamy doświadczenia płynące w pięciu różnych modalnościach: kanale wzroku, słuchu, ruchu, propriocepcji, relacji i w kanale świata. Pracuje się z tendencjami do uzależnień od różnych substancji i zachowań behawioralnych, z rytuałem, z wewnętrznym krytykiem i innymi zinternalizowanymi figurami, z nadużyciami i traumami, z różnego rodzaju zaburzeniami osobowości, z lękiem, fobiami. Ciekawą formą praktyki jest również obszar pracy ze snami, z mitem życiowym, ale również praca terapeutyczna oparta o bajkoterapię, praca z symptomami fizycznymi, poszukiwanie własnego miejsca na ziemi w kontakcie ze swoją esencją, poszukiwanie własnej ścieżki serca, praca z grupami w oparciu o głęboką demokrację, praca z osobami w śpiączce.